www.skazaninakulture.fora.pl

Adam

Ktoś ma opracowane te pytania?

monisia · Gość

(1) Źródłosłów i historia pojęć kultura i cywilizacja:
Kultura
Słowo kultura wywodzi się – najpewniej – od łacińskiego czasownika colo, colere oznaczającego: 1) czcić bogów, 2) uprawiać ziemię. Od czasownika utworzono rzeczownik cultura, oznaczający uprawę ziemi (cultura agri). W tym drugim znaczeniu słowo to jest używane również dzisiaj w zwrocie kultura rolna
- Od I w. p.n.e. termin cultura zaczął oznaczać: uprawa (ćwiczenie) umysłu – cultura animi, czyli zajmowanie się działalnością intelektualną (filozofią, literaturą, nauką).

- Od XVIII w. w językach angielskim i niemieckim pojawiły się terminy pochodne: culture i die Kultur. Oznaczały one wówczas całokształt tradycji (język, obyczaje, sztuka) charakterystycznych dla tych narodów. Culture i Kultur były używane głównie przez romantyków, dla odróżnienia tego co (w ich przekonaniu) było oryginalnie angielskie lub niemieckie i odróżniało się od dominującej kultury francuskiej.

Cywilizacja
• W XVIII w. powstał francuski termin civilisation oznaczający ówczesną, dominującą w Europie, tradycję francuską. Pojęcie to obejmowało nie tylko tradycję dworską i sztukę, ale również filozofię i naukę. Civilisation powstało od civilite, czyli zasad dobrego wychowania i zachowania w towarzystwie, oraz od łacińskiego civis – obywatel.
• Pojęcie civilisation zostało użyte m.in. przez J. Le Rond d’Alemaberta w Wielkiej Encyklopedii Francuskiej.
• Do języka polskiego termin kultura w podobnym znaczeniu został wprowadzony w latach 20 XIX w. Po raz pierwszy użył go Lelewel w swoim Wykładzie z dziejów powszechnych (1822-24), gdzie wyraża opinię: „O kulturze wiadomości powinny być historii istotą”.
• W XIX w. terminy kultura i cywilizacja przyjęły się w j. angielskim w znaczeniu:
 Kultura – jest to całokształt wyuczonych przez ludzi zachowań, wierzeń, obyczajów, tradycji przekazywanych z pokolenia na pokolenie, oraz przedmiotów materialnych, towarzyszących tym zachowaniom.
 Cywilizacja – jest to zaawansowany stan rozwoju społecznego i kulturowego, charakteryzujący się m.in. rozwarstwieniem społecznym (social stratification), pojawieniem się miast oraz pisma (writing) – a zatem, każda cywilizacja to kultura, ale nie każda kultura to cywilizacja.

(2) Wartościujące i nie wartościujące rozumienie (ujęcie) kultury:
- Wartościujące, inaczej również: potoczne, nie akademickie, selektywne;
- Nie wartościujące, inaczej również: akademickie, naukowe, nie selektywne;
• Wartościujące rozumienie kultury używane jest na co dzień w języku potocznym. W tym znaczeniu kultura oznacza zasady dobrego wychowania i zachowania się. Np. człowiek zachowujący się kulturalnie, to ktoś kto nie spluwa na ziemię, natomiast ktoś spluwający na ziemię zostanie uznany za człowieka niekulturalnego.
• Nie wartościujące rozumienie kultury używane jest w nauce. W tym znaczeniu każde zachowanie jest kulturowe i należy dociekać przyczyn takiego a innego zachowania w danych okolicznościach. Np., jeśli ktoś smarka na ziemię (zamiast do chusteczki), nie można się oburzać, tylko poszukać przyczyn takiego zachowania – np. człowiek ten pochodzi z grupy społecznej gdzie jest to zachowanie normalnie przyjęte i tolerowane, albo jest to naukowiec badający reakcję członków danej grupy społecznej na zachowania niezgodne z przyjętymi w niej standardami.
• W j. polskim wartościującemu rozumieniu kultury odpowiada przymiotnik kulturalny, nie wartościującemu – kulturowy.
• Naukowcy powinni stosować nie wartościujące rozumienie kultury jeśli działają jako naukowcy np. gdy piszą ksiązki lub wystepują na seminariach ale jako zwykli ludzie np. na ulicy mogą używać wartościującego rozumienia kultury (inaczej trudno byłoby im egzystować na co dzień i porozumiewać się z innymi ludźmi, którzy w większości rozumieją kulturę wartościująco).

(3) Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie (ujęcie) kultury:
• Nie wartościujące rozumienie kultury obejmuje dwa podstawowe ujęcia:
Atrybutywne i dystrybutywne
• Atrybutywne ujęcie kultury zawiera każda definicja kultury w swojej podstawowej części. Jest to opis cech z uwagi na które coś kwalifikuje się jako kulturę. Atrybutywne ujęcie kultury określa się, co jest a co nie jest kulturą. Wyżej przytoczona definicja E. B. Taylora jest właśnie atrybutywnym ujęciem kultury, gdyż wymienia i charakteryzuje cechy, z uwagi na które, pewne zjawiska określa się mianem kultury.
• Dystrybutywne ujęcie kultury wskazuje na pewne cechy danej, konkretnej kultury lub grupy kultur, z uwagi na które możemy zakwalifikować je do określonego rodzaju. Dystrybutywne ujęcie kultury możemy podzielić na kilka rodzajów:
- konkretne, wówczas gdy wskazuje się na daną, konkretną kulturę, np. kultura Indian Nawaho, kultura amerykańska itp.
- typologiczne, gdy wskazuje się na pewną grupę kultur które posiadają cechy wspólne, pozwalające je zaliczyć do jakiegoś określonego typu czy rodzaju, np. kultura ludowa, kultura pierwotna, kultura tradycyjna, kultura masowa.
• W obrębie ujęcia konkretnego jak i typologicznego można wyróżnić jeszcze po dwa podstawowe ujęcia kultury:
- całościowe, czyli typ kultury który przysługuje całemu społeczeństwu, np. kultura polska XIX w., kultura pierwotna.
- częściowe, czyli typ kultury który przysługuje tylko pewnej grupie społecznej w ramach większego społeczeństwa lub pewnej sferze zachowań, np. kultura masowa, kultura narodowa itp.
• Ścisłe odróżnienie czy w danym przypadku chodzi o całościowe czy częściowe ujęcie kultury może nastręczać trudności, gdyż nie zawsze łatwo orzec, co jest całością społeczną. Np. współczesne społeczeństwo polskie prezentuje niewątpliwie pewną jedną kulturową, ale z drugiej strony można je postrzegać jako część większej całości: wspólnoty europejskiej albo społeczeństwa (kultury) globalnego.

4. Płaszczyzny analizy zjawisk kulturowych (ogólna charakterystyka): psychologiczna, aksjonormatywna, społeczna (nie uświadamiany kontekst społeczny), behawioralna (zachowaniowa), materialna:
• Inną metodą porządkowania definicji kultury jest wyróżnienie tzw. poziomów albo płaszczyzn analizy zjawisk kulturowych. Wyróżnia się kilka takich płaszczyzn:
1) płaszczyzna jednostkowa albo psychologiczna, to sfera odczuć jednostek, świadomość jednostkowa, wszystko to, co myślą i odczuwają ludzie jako indywidualne, niepowtarzalne jednostki. Niektóre pojęcia związane z tą sferą w naukach społecznych: jaźn (self, Selbst), subiektive Geist, podmiot działający albo intencjonalny (actor), agencja (agency), habitus, idiolekt, socjolekt;
2) płaszczyzna aksjonormatywna to sfera świadomości grupowej (zbiorowej), przez bardzo wielu badaczy uważana za właściwą kulturę. Niektóre pojęcia związane z tą sferą w naukach społecznych: świadomość społeczna, system norm (wartości), obiektive Geist, nadbudowa (Überbau), świat przeżywany (Lebenswelt), funkcje jawne;
Uwaga: niektóre w/w pojęcia, jak nadbudowa, świat przeżywany i funkcje jawne, mogą się odnosić zarówno do pierwszej jak i do drugiej płaszczyzny analizy zjawisk kulturowych.
3) płaszczyzna strukturalna albo kontekst społeczny, to sfera mechanizmów i oddziaływań społecznych, będących konsekwencjami działań podejmowanych przez jednostki i grupy, niekoniecznie uświadamianych przez swoich sprawców, ale stwierdzanych i obserwowanych przez badaczy. Niektóre pojęcia związane z tą sferą w naukach społecznych: baza (Unterbau), struktura, nie uświadamiany kontekst strukturalny, system, konsekwencje obiektywne, funkcje ukryte;
4) płaszczyzna behawioralna albo zachowaniowa to wszystkie widoczne zachowania członków społeczeństwa na podstawie których można wnioskować o podzielanej przez nich kulturze;
5) płaszczyzna materialna to wszystkie przedmioty które zostały wytworzone albo zmodyfikowane przez człowieka i którym można przypisać sens kulturowy – kultura materialna.
Uwaga: płaszczyzny behawioralna oraz materialna są najłatwiejsze (jeśli chodzi o zrozumienie czym są) i stanowią podstawowy materiał badawczy w naukach społecznych.

5. Sposoby (ogólna charakterystyka) definiowania kultury:
• Obecnie nie ma jednej, obowiązującej definicji pojęcia kultura. W naukach społecznych sformułowano ich dotychczas setki, część z nich już nie obowiązuje a inne mają tylko ograniczony zasięg.
• Dwaj amerykańscy antropologowie, Alfred Louis Kroeber oraz Clyde Kluckohn, w wydanej w 1952 r. książce Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions przeanalizowali ok. 160 różnych definicji kultury. Na podstawie tej analizy wyróżnili oni sześć głównych rodzajów definiowania kultury:
1) definicje wyliczające, polegające na prostym wyliczeniu cech które łącznie składają się na kulturę;
2) definicje historyczne, kładące nacisk na dziedziczenie tradycji jako mechanizm kultury i określające kulturę jako dorobek wielu pokoleń;
3) definicje normatywne podkreślające szczególnie imperatywne funkcje kultury jako systemu norm i nakazów regulujących życie społeczne;
4) definicje psychologiczne, koncentrujące się na psychicznych mechanizmach kształto-wania i przekazywania kultury jako procesu uczenia się jednostek w społeczeństwie;
5) definicje strukturalistyczne, zwracające uwagę na całościowy charakter każdej kultury, której elementy tworzą zwarte i całościowe systemy, zmiana jednego elementu wpływa na zmiany innych elementów i nie można zrozumieć części kultury bez zrozumienia innych jej części;
6) definicje genetyczne, akcentują społeczne źródła kultury, ujmowanej jako produkt społecznego współżycia, i stworzoną przez nie część środowiska, tj. kulturę materialną.
• Z reguły danej, konkretnej definicji kultury nie da się zaliczyć tylko do jednego typu, najczęściej definicje kultury wykazują cechy dwóch lub więcej w/w typów, choć często można wskazać na główny aspekt definicji, pozwalający zaliczyć ją do określonego typu. Np. w/w definicja Taylora wykazuje największe podobieństwo do definicji wyliczających, choć wskazuje również na aspekty psychologiczne (uczenie się kultury przez jednostki w społeczeństwie).

6. Podział kultury (w ujęciu aksjonormatywnym) na sfery i dziedziny (charakterystyka: co to są sfery i dziedziny kultury, wymienić podstawowe):
- sfery (kategorie) kultury to największe, najbardziej ogólne jednostki podziału kultury w ujęciu aksjonormatywnym.
- najczęściej w literaturze przedmiotu spotyka się podział kultury na 3, rzadziej na 2 sfery
- podziały te, stosują kryteria podziału kultury według
1) podziału wartości na symboliczne (tzn. nastawione na komunikowanie) i niesymboliczne (tzn. nie nastawione na komunikowanie) – wówczas uzyskuje się 2 sfery kultury oraz
2) podziału wartości na realizacyjne i instrumentalne – wtedy dzieli się jedną ze sfer kultury (zazwyczaj symboliczną) na dwie następne uzyskując tym sposobem trzy jednostki podziału
I sfera – nie symboliczna, wartości podrzędne (Kmita: kultura techniczno-użytkowa)
II sfera – symboliczna, wartości podrzędne (Kmita: kultura symboliczna)
III sfera – symboliczna wartości nadrzędne (Kmita: światopogląd)

- dziedziny kultury to jednostki podziału kultury mniejsze od sfer kultury (jedna sfera kultury może obejmować kilka dziedzin kultury)
- dziedzina kultury to względnie autonomiczny system wartości jaki można wyróżnić w obrębie danej kultury
- „względna autonomia” oznacza, że dziedzina kultury posiada jakieś własne, swoiste wartości (ideały), które odróżniają ją (z perspektywy uczestników danej kultury) od innych dziedzin kultury i decydują o jej specyfice. Np. specyficzną i nadrzędną dla dziedziny kultury jaką jest nauka wartością jest prawda (ideał bezstronnego, obiektywnego poznania), dla gospodarki – efektywność ekonomiczna, dla sztuki – satysfakcja estetyczna (choć tutaj zdania mogą być podzielone). Autonomia dziedziny kultury oznacza również, że posiada ona własne kryteria oceny i kwalifikacji, różne od kryteriów stosowanych w innych dziedzinach kultury.

- podstawowe dziedziny kultury to: gospodarka, technika, nauka, sztuka, język, państwo, obyczaj, religia.
- stopień autonomizacji dziedzin kultury może być różny w różnych kulturach: np. w kulturze nowożytnej Europy sztuka i religia coraz wyraźniej separują się od siebie, natomiast w kulturze średniowiecznej Europy sztuka i religia były ze sobą ściśle związane, i to na tyle ściśle, że trudno mówić o sztuce jako autonomicznej dziedzinie kultury.
- specyficzną w tym kontekście dziedziną kultury jest tzw. magia pierwotna (w społeczeństwach pierwotnych). Magia pierwotna jest jedyną dziedziną i sferą kultury jaką – zdaniem wielu badaczy – można wyróżnić w kulturach pierwotnych. W kulturach tych brak jest albowiem podziału na czynności o charakterze symbolicznym i nie symbolicznym oraz na czynności nadrzędne i podrzędne aksjologicznie.

7. Podział wartości na subiektywne i obiektywne oraz realizacyjne i instrumentalne:
- wartość: inne spotykane określenia to norma, sens, idea, sąd, przekonanie, cel
- wartość to najbardziej elementarna jednostka kultury którą niezwykle trudno jest zdefiniować i uchwycić.

najważniejsze podziały wartości to:
- wartości subiektywne i obiektywne;
wartości subiektywne – tworzone przez człowieka, będące częścią kultury zmieniającej się w czasie i przestrzeni, nie mające żadnej innej formy egzystencji poza podzielaniem ich pewne jednostki i/lub grupy
wartości obiektywne – nie tworzone przez człowieka, niezależne od społeczeństwa i kultury, istniejące w rzeczywistości pozaspołecznej (pozakulturowej), do których można dotrzeć drogą analizy i badań (np. medytacji)
- wartości realizacyjne i instrumentalne;
wartości realizacyjne (inne nazwy: autoteliczne, nadrzędne, konstytutywne) wartości będące celami samymi w sobie, realizowane dla nich samych, nie podporządkowane realizacji innych wartości
wartości instrumentalne (inne nazwy: heteroteliczne, podrzędne, konsekutywne) wartości nie będące celami samymi w sobie, podporządkowane realizacji innych wartości, realizowane po to, by zrealizować inne wartości

8. Wyjaśnić pojęcia: internalizacja, socjalizacja (enkulturacja), innowacja, akulturacja, synkretyzm kulturowy, ewolucja kultury, dyfuzja kultury, centrum (rdzeń) a peryferie kręgu kulturowego:
• internalizacja to dosłownie uwewnętrznienie, tzn. przyswojenie sobie przez jednostkę kultury albo jej elementów. Powiedzieć o kimś, że ktoś ma coś „głęboko zinternalizowane”, to tyle co stwierdzić że stanowi to dla niego istotną wartość albo nawyk, od których nie może się już uwolnić albo ich sobie uświadomić.
• socjalizacja inaczej enkulturacja: to termin blisko związany z internalizacją. Socjalizacja to proces nabywania przez jednostkę kultury (uczenia się kultury). Socjalizacja dzielona jest zwykle na dwa podstawowe etapy: socjalizację pierwotną (w ramach rodziny) i wtórną (zinstytucjonalizowaną, np. w szkole)
• innowacja to po prostu szeroko rozumiana zmiana w kulturze. Innowacją może być zarówno nowy nawyk, obyczaj, słowo, gest, jak i technologia (zazwyczaj tak potocznie rozumie się ten termin) albo cały system wartości (np. nowa religia). Pojedyncze innowacje pociągają za sobą z reguły dalsze zmiany przystosowawcze w obrębie kultury, dlatego z tej perspektywy należy postrzegać kulturę jako nieustannie zmieniający się (pod wpływem coraz to nowych, nawet drobnych innowacji) system.
• akulturacja to wpływ wywierany przez jedną kulturę na drugą. Kultura akulturowana przez inną kulturę przejmuje od niego szereg elementów (obyczaje, techniki, wierzenia) upodabniając się coraz bardziej do kultury akulturującej i zatracając własną, dotychczasową tożsamość kulturową co jednak zazwyczaj oznacza uzyskanie nowej tożsamości, eksponującej w mniejszym lub większym stopniu elementy rodzimej tradycji ale w połączeniu i w interpretacji przez kategorie kulturowe przejęte z innej kultury (kręgu kulturowego)
Akulturacji podlegają zazwyczaj kultury stojące na niższym stopniu rozwoju w zetknięciu z kulturą stojącą na wyższym stopniu rozwoju.
Za akulturowane do kultury euro-amerykańskiej można postrzegać w zasadzie wiele społeczeństw które w XIX i XX w. przeszły tzw. modernizację naśladowczą, np. Japonię, Turcję czy Rosję
Uwaga: „stopień rozwoju” nie jest tu rozumiany wartościująco („lepszy” lub „gorszy”) lecz intuicyjnie, tak jak stosuje się go w potocznym języku
• synkretyzm kulturowy to zjawisko przenikania się kultur o odmiennych tradycjach i tworzenia się nowej kultury łączącej w sobie wątki i elementy niekiedy bardzo różniących się kultur.
Synkretyzm kulturowy to bardzo powszechne zjawisko w historii kultury. Zachodnioeuropejski krąg kulturowy powstał właśnie drogą synkretyzmu bardzo odmiennych tradycji kulturowych: antycznej kultury grecko-rzymskiej, tradycji judeo-chrześcijańskiej i kultur celtyckich i germańskich.
Synkretyzm kulturowy od akulturacji różni to, że tutaj w wyniku zetknięcia dwóch lub więcej kultur powstaje z ich połączenia kultura nowa, zawierająca w sobie elementy kultur które się ze sobą połączyły.
Natomiast w wyniku akulturacji jedna z kultur (akulturująca) nie zmienia się (lub zmienia się w niewielkim stopniu) natomiast druga kultura (akulturowana) ulega jej silnym wpływom.
• Dyfuzja to przenoszenie elementów jednej kultury do innej.
Dyfuzja przebiega zazwyczaj według kilku etapów (schemat ten powtarza się w wielu okresach historycznych i kręgach kulturowych):
1) w etapie pierwszym przejmowane są technologie (przede wszystkim technologie militarne) – elementy zaliczane zazwyczaj do I sfery kultury;
2) w etapie drugim przejmowane są instytucje społeczne – elementy zaliczane zazwyczaj do II sfery kultury
3) w etapie trzecim wierzenia i ideologie – elementy zaliczane zazwyczaj do III sfery kultury.
Z historii kultury znanych jest wiele przypadków dyfuzji kulturowych. Najbardziej znane z nich to neolityzacja, latenizacja, romanizacja, westernizacja, albo – współcześnie zachodząca – amerykanizacja.
• ewolucja kultury to po prostu zmiany kultury w czasie (proces kumulowania się innowacji kulturowych). W ujęciach wcześniejszych ewolucję rozumiano jako proces zmierzający do pewnego punktu docelowego, przechodzący po drodze przez szereg etapów. W związku z tym kultury dzielono na różne stopnie zaawansowania kulturowego (np. stadium dzikości, barbarzyństwa i cywilizacji).
Obecnie ewolucję kultury rozumie się coraz częściej jako ciąg zmian nie zmierzających do jakiegoś ostatecznego stanu. Ewolucja może być w pewien sposób ukierunkowana przez wewnętrzną dynamikę danej kultury, ale dynamiki te mogą być bardzo różne dla różnych kultur.
Z tego punktu widzenia modernizacji kultury europejskiej nie postrzega się już jako koniecznego etapu w ewolucji wszystkich kultur, ale jako zbieg historycznych i geograficznych przypadków, określany niekiedy mianem cudu europejskiego.
Użyteczne wydaje się jednak wyróżnienie pewnych ramowych stadiów ewolucji kultury, np. magii, religii i nauki, jednak ewolucja danej kultury przez wszystkie te stadia nie jest żadną koniecznością.
Z teoretycznego punktu widzenia ewolucja (zmiana ewolucyjna) składa się z trzech podstawowych etapów:
1) innowacji
2) przyjęcia lub odrzucenia innowacji
3) zmian adaptacyjnych wynikających z przyjęcia lub odrzucenia innowacji co skutkuje nowymi zmianami (innowacjami) i powtórzeniem kroków 2) i 3) (i tak potencjalnie bez końca).
• centrum (rdzeń) a peryferie kręgu kulturowego. W związku z zagadnieniami dyfuzji kulturowej i akulturacji (w mniejszym stopniu synkretyzmu kulturowego) zwykło się wskazywać na tzw. centrum (albo rdzeń – core) przemian kulturowych (innowacji) oraz ich peryferie
- Centrum tworzy ta kultura (kultury) gdzie innowacje następują w wyniku wewnętrznej dynamiki (ewolucji) danej kultury (kultur). Natomiast peryferie to te kultury, które przejmują innowacje od kultur należących do rdzenia
- Geograficzna lokalizacja rdzeni i peryferii zmienia się w dłuższych odcinkach czasu, jednak przyczyny takich zmian wydają się być dość zagadkowe oraz złożone, tak że nie sposób je przewidzieć. Diagnozy zmian rdzeni w przeszłości są różne i dotyczą one zarówno świadomościowego (2 wymiar analizy zjawisk kulturowych) jak i strukturalnego (3 wymiar analizy zjawisk kulturowych) aspektu kultury

9) Powstanie i historia nauk społecznych (o kulturze) – najważniejsze daty i wydarzenia:

10) Główne orientacje teoretyczne w naukach społecznych (o kulturze) – ogólna charakterystyka:
• Główne przedmiotowe orientacje w naukach o kulturze w XIX i XX w. to: funkcjonalizm, marksizm, strukturalizm.
• Funkcjonalizm
• Za jego twórcę uważa się Augusta Comte’a (1798-1855).
• Do jego głównych przedstawicieli zalicza się również: H. Spencera (1820-1903), E. Radcliff-Browna (1882-1958), B. Malinowskiego (1884-1942), T. Parsonsa (1902-1979), R. Mertona (1910-2003).
• Funkcjonalizm ufundowany jest na analogii organicystycznej: „społeczeństwo jest jak organizm” (A. Comte).
• Głównym pojęciem teoretycznym jest pojęcie funkcji (imperatywu funkcjonalnego) i reprodukcji: każda część społeczeństwa (instytucja) i kultury (obyczaj) odgrywa jakąś rolę (funkcję) przyczyniającą się do utrzymania całości społeczeństwa i kultury (jego reprodukcji).
• Największą popularnością i wpływami funkcjonalizm cieszył się od lat 20 do lat 60 XX w.
• Kontynuacją funkcjonalizmu w drugiej połowie XX w. jest teoria systemów (różne odmiany).

• Marksizm
• Za jego twórców uważa się Karola Marksa (1818-1883) i Fryderyka Engelsa (1825-1895).
• Marksizm znalazł w XIX i XX w. wielu kontynuatorów, do najbardziej znaczących należy tzw. Szkoła Frankfurcka (M. Horkheimer, T. Adorno, H. Marcuse, J. Habermas).
• Głównym pojęciem teoretycznym jest pojęcie nadbudowy i bazy: nadbudowa to wszystkie społecznie żywione wyobrażenia (ideologie); baza to obiektywne (nie uświadamiane) stosunki społeczno-ekonomiczne i siły wytwórcze (technologie).
• Baza determinuje nadbudowę (byt określa świadomość), tzn. wszystkie przekształcenia w historii ludzkości dokonują się za sprawą najpierw sił wytwórczych (postęp technologiczny) który przekształca stosunki społeczno-ekonomiczne (instytucje społeczne i formy prawne) co pociąga za sobą zmiany w społecznie żywionych wyobrażeniach (ideologie).
• Inne ważne pojęcia: uprzedmiotowienie, krytyka, formacja społeczno-ekonomiczna.
• W XX-wiecznych kontynuacjach marksizmu w większym stopniu doceniono nadbudowę (u Habermasa to Lebenswelt).

• Strukturalizm
• Strukturalizm jest orientacją teoretyczną która narodziła się w językoznawstwie a wpływy zdobyła także w antropologii kulturowej.
• Głównymi przedstawicielami strukturalizmu są Ferdynand de Saussure, Roman Jakobson (językoznastwo), Claude Levi-Strauss (antropologia).
• Głównym pojęciem strukturalizmu jest pojęcie struktury rozumianej jako sieć opozycji (np. znaczących fonemów w językoznawstwie).
• Celem badawczym strukturalistów jest poszukiwanie ukrytych struktur i zasad generujących działanie obserwowalnych i empirycznie uchwytnych zjawisk (np. języka, kultury).
• Znaną opozycją strukturalistyczną jest langue i parole (język i mowa)
• Strukturalizm cieszył się największą popularnością i wpływami w latach 50 i 60 XX w., na przełomie lat 60 i 70 przeżył załamanie (podobnie jak funkcjonalizm).

11) Główne orientacje w filozofii nauki: indukcjonizm – antyindukcjonizm – paradygmaty Kuhna:
• W filozofii (metodologii) nauki wyróżnia się zazwyczaj trzy główne orientacje teoretyczne: indukcjonizm, hipotetyzm, koncepcja Kuhna.
• Indukcjonizm to najstarsza orientacja, dominująca od XVII do XX w. Wedle indukcjonistów nauka opiera się na zbieraniu możliwie największej ilości faktów (obserwacji) a następnie ich uogólnianiu w teorie (od szczegółu do ogółu). Główną słabością indukcjonizmu jest przekonanie o ateoretyczności faktów.
• Hipotetyzm (antyindukcjonizm) powstał w XX w. a jego twórcą jest K.R. Popper. Uważał on, że w nauce formułuje się najpierw teorie (hipotezy) a następnie się je falsyfikuje na podstawie obserwacji (doświadczeń). Słabością hipotetyzmu także jest przekonanie o ateoretyczności faktów mających potwierdzać lub falsyfikować wysuwane przez naukowców hipotezy.
• Koncepcja paradygmatów T.S. Kuhna powstała w latach 50 i 60 XX w. Koncepcja ta odrzuca ateoretyczność wszelkich obserwacji (doświadczeń) naukowych. Wszelkie badania naukowe przeprowadzane są w ramach paradygmatów, które zmieniane są w trakcie rewolucji naukowych.

12) Naturalizm – antynaturalizm a zwrot antypozytywistyczny w humanistyce niemieckiej końca XIX w.:
• pod koniec XIX w. w filozofii i humanistyce niemieckiej pojawiło się szereg koncepcji głoszących zasadniczą odmienność metodologiczną nauk o kulturze od nauk o przyrodzie.
• pojawienie się tych koncepcji określa się mianem zwrotu antypozytywistycznego albo antynaturalistycznego, niekiedy z dodaniem szerszego objaśnienia „w humanistyce (filozofii) niemieckiej przełomu XIX i XX w.”
• za głównych przedstawicieli tego zwrotu uważa się Wilhelma Diltheya, Wilhelma Windelbanda, Heinricha Rickerta i Maxa Webera
• antynaturaliści niemieccy twierdzili, że przedmiot i (w związku z tym) metody nauk o kulturze są zasadniczo odmienne od nauk przyrodniczych
• odmienność metodologiczna nie świadczyła jednak – wedle niemieckich antynaturalistów - o jakimś gorszym statusie nauk o kulturze. Nauki te są zdolne do osiągania takich samych rezultatów poznawczych (obiektywna prawda o kulturze) co nauki przyrodnicze, tylko że metody tego poznania są odmienne

13) Rozumienie a wyjaśnianie, rozumienie elementarne a rozumienie wyższe wg. W. Dilthey’a:
• Dilthey uważał, że w naukach o kulturze główną procedurą poznawczą jest rozumienie a w przyrodniczych wyjaśnianie
• rozumienie mogło być wyższe lub niższe (elementarne). Rozumienie wyższe dotyczyło przede wszystkim poznania ducha subiektywnego (pojedyncza osoba) a rozumienie niższe ducha obiektywnego (kultura, świadomość zbiorowa)
• rozumienie wyższe osiągane jest dzięki wielu aktom rozumienia niższego i procedurze wczucia czy empatii mającego odtworzyć przeżycia i motywy danej osoby (np. artysty który stworzył dane dzieło sztuki)
• rozumienie niższe jest dane dzięki partycypacji we wspólnej kulturze i ma ono charakter intuicyjny
• koncepcja Diltheya nazywana jest antynaturalistycznym intuicjonizmem irracjonalnym

14) Typy idealne Maxa Webera;
• wedle Maxa Webera różnica pomiędzy naukami przyrodniczymi a humanistycznymi polega na stosowaniu innego rodzaju pojęć
• w naukach przyrodniczych stosuje się pojęcia gatunkowe, pozwalające uchwycić fenomeny przyrodnicze i opisać je w kategoriach uniwersalnych, powszechnie obowiązujących praw
• w naukach o kulturze stosuje się pojęcia typowo-idealne. Rzeczywistość empiryczna nauk o kulturze jest rozmyta i badacz musi ją uporządkować wprowadzając do jej opisu tzw. typy idealne, które nie są wiernym odbiciem rzeczywistości empirycznej, tylko wzorcami przez które można tę rzeczywistość opisać
• pojęcia typowo-idealne w zamierzeniu Webera nie miały charakteru wartościującego, tylko opisowy

15) Orientacja podmiotowa (subiektywizm) a przedmiotowa (obiektywizm) w naukach społecznych (charakterystyka i różnice);
• w latach 70 XX w. w literaturze angielskojęzycznej dokonano podziału metod stosowanych w naukach społecznych na dwie podstawowe grupy: podmiotowe (subjectivism) i przedmiotowe (objectivism)
• podział ten do pewnego stopnia odnosi się do wcześniejszego podziału na literature i social science
• orientacja podmiotowa koncentruje się na znaczeniach (sensach, wartościach) które podzielają jednostki lub/i grupy (pierwsza i druga płaszczyzna analiz zjawisk kulturowych) – jest to tzw. perspektywa wewnętrzna
• orientacja (perspektywa) przedmiotowa koncentruje się na mechanizmach nie uświadamianych przez ludzi (trzecia płaszczyzna analizy zjawisk kulturowych), a podzielaną przez nich wiedzę (znaczenia) traktuje jako drugorzędną – jest to tzw. perspektywa zewnętrzna
• orientacja podmiotowa wiąże się najczęściej z antynaturalizmem, natomiast orientacja przedmiotowa z naturalizmem
• obydwie orientacje postrzegane są jako antynomiczne a pomiędzy ich zwolennikami często dochodziło do sporów

• zwolennicy orientacji podmiotowej uważają, że społeczeństwo ludzkie należy badać przez pryzmat tego, co myślą i wyobrażają sobie ludzie
• badania i analizy zaliczające się do orientacji podmiotowej nie nawiązują do nieuświadamianych skutków świadomie zamierzonych działań (pomijają je, albo uważają za mało doniosłe)
• wyznawanych przez ludzi poglądów nie można tak łatwo ująć i poklasyfikować, ponieważ jest ich bardzo dużo i są one różne w różnych kulturach i epokach historycznych
• dlatego zwolennicy orientacji podmiotowej są antynaturalistami: sądzą oni, że nie da się sformułować uniwersalnych praw w odniesieniu do ludzkiego społeczeństwa i kultury, w związku z czym, nauki te różnią się w istotny sposób od nauk przyrodniczych
• do orientacji podmiotowej można zaliczyć wiele kierunków szczegółowych, które określane są mianem: interakcjonizmu, fenomenologii (w socjologii i religioznawstwie), hermeneutyki, konstruktywizmu, socjologii rozumiejącej, socjologii (etnologii) interpretatywnej, socjologii humanistycznej, mikrosocjologii (mikroekonomii)
• nauką społeczną o orientacji podmiotowej jest także kulturoznawstwo, gdyż jako odrębna nauka powstało w drugiej połowie XX w.

• zwolennicy orientacji przedmiotowej nie negują (z rzadkimi wyjątkami) tego, że nauki społeczne w odróżnieniu od przyrodniczych mają do czynienia z ludźmi, którzy mają świadomość i podejmują działania w oparciu o nią
• jednak w odróżnieniu od zwolenników orientacji podmiotowej uważają, że ludzkie działania mają nie uświadamiane skutki, które tworzą własną, specyficzną rzeczywistość (sui generis). Rzeczywistość ta rządzi się własnymi prawami, które można badać tak jak prawa przyrodnicze
• rzeczywistość nieuświadamianych przez ludzi skutków jest ważniejsza i bardziej doniosła jeśli chodzi o funkcjonowanie społeczeństwa i kultury niż świadome wyobrażenia
• dlatego przedstawiciele orientacji przedmiotowej są zazwyczaj naturalistami; uważają oni, że w naukach społecznych można formułować uniwersalne prawa mające zastosowanie do różnych kultur i społeczeństw
• do orientacji przedmiotowej można zaliczyć wiele kierunków szczegółowych, które określane są mianem: marksizmu, funkcjonalizmu, strukturalizmu, badań systemowych, makrosocjologii (makroekonomii)

16) Postpozytywistyczna filozofia nauki:

17) Kultura symboliczna:

1 Cool

Kultura techniczno-użytkowa (racjonalność instrumentalna):
• Kultura techniczno-użytkowa to termin społeczno-regulacyjnej koncepcji kultury, wypracowanej w poznańskim ośrodku kulturoznawczym w latach 70 i 80 XX w.
• Oto jedna z definicji tego terminu:
Kulturę techniczno-użytkową danej społeczności tworzą te powszechnie w jej obrębie respektowane przekonania normatywne i dyrektywalne, które kojarzą się w pary normatywno-dyrektywalne tego rodzaju, że ich człony dyrektywalne zapewniają skuteczność współwarunkowanych przez nie subiektywno-racjonalnie działań bez względu na powszechne (w danej społeczności) respektowanie owych przekonań dyrektywalnych. Odnośne przekonania dyrektywalne wskazywałyby tedy działania skuteczne przy realizacji stosownych wartości (wskazywanych przez skojarzone z owymi przekonaniami - przekonania normatywne) nawet wówczas, gdyby nie były powszechnie respektowane w odpowiedniej społeczności, gdyby zatem nie należały one do kultury tej społeczności.
(G. Banaszak, J. Kmita, Społeczno-regulacyjna koncepcja kultury, Instytut Kultury, Warszawa 1994, s. 4 Cool

• Należy podkreślić, że kultura techniczno-użytkowa jako odrębna (wyraźnie oddzielona) od innych sfera kultury pojawia się dopiero w nowożytnej kulturze europejskiej (tzn. kulturze typu nowoczesnego, modernistycznego).

• Kultura techniczno-użytkowa to ta sfera kultury, która obejmuje wiedzę techniczną i praktyczną, tzn. wiedzę która implikuje czynności które są skuteczne dlatego że wykorzystują one wiedzę o naturalnych związkach przyczynowo-skutkowych. Np. jeśli wiemy, że kwiatki potrzebują wody do życia (wiedza o naturalnym związku przyczynowo-skutkowym), to jeśli chcemy żeby nasz kwiatek na parapecie w pokoju przeżył (zamierzony cel czynności), to podlewamy go regularnie wodą (czynność o charakterze techniczno-użytkowym).
• Istotna jest tutaj ogólna świadomość w danym społeczeństwie (kulturze), że są to czynności o charakterze utylitarnym, które nie potrzebują czyjejś interpretacji (innego człowieka albo jakiegoś ducha czy bóstwa) do tego, żeby być skutecznymi.
• Warunek ten nie jest spełniony w kulturach typu magicznego i religijnego, ponieważ tam nie wyróżnia się (albo wyróżnia w słabym stopniu) czynności o charakterze praktycznym. W kulturze magicznej i religijnej każdej albo prawie każdej czynności towarzyszy jakieś zaklęcie albo modlitwa, tzn. czynności o charakterze symbolicznym. Ponadto w tych kulturach nie ma świadomości istnienia przyrody rozumianej jako naturalne (fizykalne) związki przyczynowo-skutkowe. Cały świat jest albo w jakiś sposób ożywiony (magia) albo rządzony przez siły nadprzyrodzone (religia).
• Czynnościom o charakterze techniczno-użytkowym towarzyszy ponadto w naszej kulturze świadomość tego, że te czynności mogą być wykonane także w inny sposób, w oparciu o np. bardziej efektywną wiedzę. Świadomości tej brak w kulturach typu magicznego i religijnego, ponieważ tam wszelkie czynności muszą być wykonywane tak jak nakazuje tradycja (inaczej można obrazić jakiegoś ducha albo bóstwo).
• Wszystkie te okoliczności powodują, że tylko w kulturze nowożytno-europejskiej (zarówno w kulturze nowoczesnej jak i ponowoczesnej) można mówić o kulturze techniczno-użytkowej jako autonomicznej sferze kultury ale nie można tego powiedzieć w odniesieniu do kultury magicznej i religijnej (zob. schematy).

19) Układ sfer i dziedzin kultury w trzech historycznych typach kultur:

20) „Odczarowania świata” Maxa Webera:
• Max Weber (1864-1920), jeden z czołowych antynaturalistów i wybitny socjolog ukuł metaforę „odczarowania świata” jako istotnej cezury w dziejach kultury.
• Weber wyróżnił dwa „odczarowania świata”, a w związku z kulturą ponowoczesną zaczęto mówić o tzw. „trzecim odczarowaniu świata”.
• Pierwsze „odczarowanie świata” dokonało się przy przejściu od magii do religii: świat widziany oczyma przedstawiciela kultury magicznej jest najbardziej „zaczarowany” gdyż wszystkie widzialne i niewidzialne byty mają w nim własną świadomość i moc sprawczą, natomiast w przypadku religii świat jest już mniej „zaczarowany”, ponieważ nie wszystkie byty mają własną świadomość i moc, a ich działania są uwarunkowane przez istoty nadprzyrodzone (bóstwa).
• Drugie „odczarowanie świata” dokonało się przy przejściu od religii do nauki: świat widziany oczyma przedstawiciela kultury nowoczesnej nie jest „zaczarowany”, gdyż rządzą nim prawa fizyczne które można racjonalnie wyjaśnić.
• Trzecie „odczarowanie świata” dokonało się (albo dopiero się dokonuje) przy przejściu od modernizmu do postmodernizmu: postmodernizm kwestionuje urojenia modernizmu takie jak przekonanie o możliwości uzyskania jakieś ostatecznej, obiektywnej prawdy o świecie.

21) Główne transformacje między typami kultur (neolityzacja, modernizacja, informatyzacja):
• Proces przekształcania się jednego typu kultury w drugi nazwać można transformacją albo przejściem międzykulturowym.
• Jeśli przyjmiemy, że w dotychczasowych dziejach (historii) kultury możemy wyróżnić cztery główne typy kultury, to wówczas wyróżnić można trzy transformacje międzykulturowe:
1) neolityzacja (przejście od kultury magicznej do religijnej)
2) modernizacja (przejście od kultury religijnej do nowoczesnej)
3) informatyzacja (przejście od kultury nowoczesnej do ponowoczesnej)

22) Magia (kultura pierwotna) jako typ kultury (pierwotny synkretyzm magiczny):
• Magia jako typ kultury pojawia się w określonym kontekście społecznym:
 społeczeństwa łowiecko-zbierackie (inne nazwy: archaiczne, pierwotne, wczesno-tradycyjne, preagrarne).
 dominującą dziedziną kultury (formą świadomości społecznej, sposobem myślenia) jest magia.
 przewaga jednego światopoglądu i stylu życia („solidarność mechaniczna” wg. E. Durkheima; typ „wspólnoty” czyli Gemeinschaft wg. F. Tönniesa).
 gospodarka opiera się na łowiectwie i zbieractwie.
 są nieliczne liczebnie (od kilkunastu do kilkuset członków plemienia), społeczny podział pracy jest mało skomplikowany (przede wszystkim między kobietami i mężczyznami).
 są egalitarne, tzn. nie ma różnic w statusie społecznym pomiędzy członkami społeczności lub są one niewielkie.
 nie znają pisma (całość tradycji kulturowej jest przekazywana drogą ustną).
 można je utożsamić z archeologicznymi kulturami paleolitycznymi, mezolitycznymi i częściowo neolitycznymi, choć szereg z nich przetrwało do czasów współczesnych.
 te cechy kontekstu społecznego kultury magii sprawiają że:
1) grupa dzieci pozostawiona sama sobie prawdopodobnie stworzyła by kulturę typu magicznego
2) w przypadku katastrofy sprowadzającej społeczeństwo do elementarnych form społecznych, kultura (świadomość społeczna) zostałaby zdominowana przez myślenie magiczne (szybkość tego procesu uzależniona byłaby od typu kultury sprzed katastrofy – szybciej w przypadku religii, wolniej w przypadku nowoczesności, najwolniej w przypadku ponowoczesności)

23) Religia (kultura tradycyjna) jako typ kultury:
• Religia jako typ kultury pojawia się w określonym kontekście społecznym:
 społeczeństwa rolniczo-pasterskie (inne nazwy: agrarne, późno-tradycyjne)
 dominującą dziedziną kultury (formą świadomości społecznej, sposobem myślenia) jest religia
 magia stanowi istotną część kultury niższych warstw społecznych (w związku z tym, w socjologii religii często dokonuje się podziału na „religię wysoką” i „niską”)
 przewaga jednego światopoglądu i stylu życia („solidarność mechaniczna” wg. Durkheima; typ „wspólnoty” czyli Gemeinschaft wg. Tönniesa)
 gospodarka opiera się na rolnictwie lub/i pasterstwie (większość członków – od 50% do ponad 90% - społeczeństwa to rolnicy lub/i pasterze)
 liczebnie są liczniejsze niż społeczeństwa łowiecko-zbierackie ale nie tak liczne jak społeczeństwa industrialne (od wielu tysięcy do niewielu milionów)
 są elitarne, tzn. są różnice w statusie społecznym, i to istotne; granice pomiędzy grupami społecznymi zdradzają tendencję do zamykania się; kryterium rekrutacji do grup społecznych i zawodowych jest dziedziczenie w rodzinie (dziecko szlachcica zostaje szlachcicem, dziecko chłopa – chłopem)
 pojawia się w nich pismo, lecz nie jest ono znane tylko nielicznym, uprzywilejowanym grupom społecznym (kapłanom, skrybom)
 do społeczeństw tego typu należą wszystkie wielkie cywilizacje rolnicze (Mezopotamia, Egipt, Chiny, Indie, Mezoameryka i Peru), społeczeństwa starożytnej Grecji i Rzymu, europejskie Średniowiecze

24) Modernizm (nowoczesność) jako typ kultury:
• Nowoczesność (modernizm) jako typ kultury pojawia się w określonym kontekście społecznym:
 społeczeństwa industrialne (inne nazwy: nowoczesne, przemysłowe, kapitalistyczne, nowożytno-europejskie)
 charakterystyczną dziedziną kultury (formą świadomości społecznej, sposobem myślenia) jest nauka
 autonomizacja i pluralizacja światopoglądowa, wielość stylów życia („solidarność organiczna” wg. Durkheima; typ „stowarzyszenia” czyli Gesellschaft wg. Tönniesa)
 gospodarka opiera się na przemyśle gdzie zatrudniona jest większość członków społeczeństwa; rolnicy stanowią mniejszość
 liczba ich członków może – i często tak jest - wynosić wiele milionów
 są elitarne ale granice pomiędzy grupami społecznymi nie są nieprzekraczalne; kryterium rekrutacji do grup zawodowych są uzdolnienia jednostek (można zrobić karierę „od pucybuta do milionera”)
 pismo jest w nich powszechne i wszyscy członkowie społeczeństwa potrafią czytać i pisać (przynajmniej teoretycznie wszyscy uczą się tego w szkole)
 do społeczeństw tego typu zalicza się społeczeństwa Zachodniej Europy poczynając od XVIII-XIX oraz społeczeństwa od nich pochodne (np. Stany Zjednoczone) lub kultury agrarne akulturowane przez ich wzorce kulturowe (np. Japonia i Rosja w XIX i XX w.)
 Pewne cechy typowe dla kultury nowoczesnej (autonomia sztuki, rozwój nauki, autonomizacja i pluralizacja światopoglądowa w sferach elit społecznych) można zaobserwować w antycznej kulturze grecko-rzymskiej (VI w. p.n.e. – V. w. n.e.)

25) Status światopoglądu w czterech typach kultury (magia, religia, nowoczesność, ponowoczesność):
• Światopogląd są to wartości najwyższe („ostateczne”) nie służące już realizacji żadnych innych wartości. Z każdym światopoglądem związana jest wiedza na temat istniejącej rzeczywistości (tj. również innych wartości), informująca, w jaki sposób należy urzeczywistniać wartości wchodzące w skład systemu światopoglądowego (w tym również czego należy unikać).
• Z powyższej definicji wynika, że każda jednostka lub/i grupa ma jakiś światopogląd, gdyż w systemie wartości każdej jednostki lub/i grupy da się ustalić jakaś hierarchię wartości, a skoro taka hierarchia istnieje, to jakieś wartości muszą się znajdować na jej szczycie.
• Ogólnie wyróżnia się trzy rodzaje (albo statusy) światopoglądu w trzech podstawowych typach kultury:
• Kultura pierwotna (typu magicznego): w najstarszych historycznie kulturach hierarchia wartości jest bardzo słabo wykształcona i właściwie każda wartość (czynność) jest równoważna lub prawie równoważna albowiem w kulturach pierwotnych wszystkie, albo prawie wszystkie czynności mają swoje uzasadnienie mitologiczne.
• Kultura agrarna (typu religijnego): w kulturach tradycyjnych, rolniczych (także w kulturze ludowej) światopogląd wyraźnie zaznacza swoją obecność we wszystkich sferach życia, ale jest również dość wyraźnie od niego oddzielony (np. wiadomo, które miejsca, osoby albo okresy czasu są święte, które mniej albo w ogóle nie są święte).
• Kultura nowoczesna: w kulturach społeczeństw industrialnych światopogląd jest wyraźnie oddzielony od pozostałych sfer życia (kultury) i sprawą prywatną (często trudno powiedzieć, jaki konkretnie dana osoba ma światopogląd).
• Kultura ponowoczesna: nie obowiązuje żadna wspólnie uznawana wartość, poza wyzbytą moralnego osądu tolerancją oraz poza wyzbytą moralnych odniesień demokracją. Jest rzeczą oczywistą, że pozbawiona jakichkolwiek odniesień aksjologicznych czy moralnych tolerancja i demokracja nie może stanowić żadnej rzeczywistej wartości, ani nie może być nośnikiem jakichkolwiek innych wartości. (google, nie bylo w slajdach)

26) Status sztuki jako dziedziny kultury w czterech typach kultury (magia, religia, nowoczesność, ponowoczesność):
• Nowoczesność (modernizm) jako typ kultury pojawia się w określonym kontekście społecznym:
 społeczeństwa industrialne (inne nazwy: nowoczesne, przemysłowe, kapitalistyczne, nowożytno-europejskie)
 charakterystyczną dziedziną kultury (formą świadomości społecznej, sposobem myślenia) jest nauka
 autonomizacja i pluralizacja światopoglądowa, wielość stylów życia („solidarność organiczna” wg. Durkheima; typ „stowarzyszenia” czyli Gesellschaft wg. Tönniesa)
 gospodarka opiera się na przemyśle gdzie zatrudniona jest większość członków społeczeństwa; rolnicy stanowią mniejszość
 liczba ich członków może – i często tak jest - wynosić wiele milionów
 są elitarne ale granice pomiędzy grupami społecznymi nie są nieprzekraczalne; kryterium rekrutacji do grup zawodowych są uzdolnienia jednostek (można zrobić karierę „od pucybuta do milionera”)
 pismo jest w nich powszechne i wszyscy członkowie społeczeństwa potrafią czytać i pisać (przynajmniej teoretycznie wszyscy uczą się tego w szkole)
 do społeczeństw tego typu zalicza się społeczeństwa Zachodniej Europy poczynając od XVIII-XIX oraz społeczeństwa od nich pochodne (np. Stany Zjednoczone) lub kultury agrarne akulturowane przez ich wzorce kulturowe (np. Japonia i Rosja w XIX i XX w.)
 Pewne cechy typowe dla kultury nowoczesnej (autonomia sztuki, rozwój nauki, autonomizacja i pluralizacja światopoglądowa w sferach elit społecznych) można zaobserwować w antycznej kulturze grecko-rzymskiej (VI w. p.n.e. – V. w. n.e.)

27) Postmodernizm (ponowoczesność) jako typ kultury:
• Nowoczesność (modernizm) jako typ kultury pojawia się w określonym kontekście społecznym:
 społeczeństwa industrialne (inne nazwy: nowoczesne, przemysłowe, kapitalistyczne, nowożytno-europejskie)
 charakterystyczną dziedziną kultury (formą świadomości społecznej, sposobem myślenia) jest nauka
 autonomizacja i pluralizacja światopoglądowa, wielość stylów życia („solidarność organiczna” wg. Durkheima; typ „stowarzyszenia” czyli Gesellschaft wg. Tönniesa)
 gospodarka opiera się na przemyśle gdzie zatrudniona jest większość członków społeczeństwa; rolnicy stanowią mniejszość
 liczba ich członków może – i często tak jest - wynosić wiele milionów
 są elitarne ale granice pomiędzy grupami społecznymi nie są nieprzekraczalne; kryterium rekrutacji do grup zawodowych są uzdolnienia jednostek (można zrobić karierę „od pucybuta do milionera”)
 pismo jest w nich powszechne i wszyscy członkowie społeczeństwa potrafią czytać i pisać (przynajmniej teoretycznie wszyscy uczą się tego w szkole)
 do społeczeństw tego typu zalicza się społeczeństwa Zachodniej Europy poczynając od XVIII-XIX oraz społeczeństwa od nich pochodne (np. Stany Zjednoczone) lub kultury agrarne akulturowane przez ich wzorce kulturowe (np. Japonia i Rosja w XIX i XX w.)
 Pewne cechy typowe dla kultury nowoczesnej (autonomia sztuki, rozwój nauki, autonomizacja i pluralizacja światopoglądowa w sferach elit społecznych) można zaobserwować w antycznej kulturze grecko-rzymskiej (VI w. p.n.e. – V. w. n.e.)

2 Cool

Status nauki jako dziedziny kultury w kulturze nowoczesnej i ponowoczesnej:

hanna · Gość

O KTÓREJ 9 LUTEGO MAMY EGZAMIN I GDZIE?

veronaaa

O której ? To zależy na którą wpisałaś się na listę. Egzamin jest bodajże od 16.00 do 20.00. A gdzie, to pewnie będzie sala wyświetlona w portierni, albo sie spotka ludzi i zapyta gdzie mamy egzam. Pzdr !

Adam

Nie wiem czy zauważyłas ale odpowiedzi przy pytaniach 26, 27 to odpowiedzi na pytanie 24. Masz mo ze cos na te 26 i 27.

Beatka

czy ktoś ogarnął 19 i 26 pytanie?